Eгзодус врз македонците од Егејот

бегалци

Во Грција имаше училиште на македонски јазик!
Борбата се водеше за Грција да стане демократска држава. Не убедуваа дека се бориме за човекови права, а ни ветуваа дека ние, Македонците, ќе добиеме училишта на македонски јазик. Во 1948-1949 година имаше училиште на македонски јазик, и тоа во селото Желево. Всушност, прво се подготви кадар, а потоа се отворија училиштата, но не за долго.
Ова го објаснува некогашниот учесник во Граѓанската војна во Грција, Ѓорѓи Мацков. Тој е роден во далечната 1930 година, во село Сетина, Леринско, каде завршил и основно образование.
На прашањето дали КПГ манипулираше со македонските партизани, и со тоа што дозволи привремено да работат училишта на македонски јазик, на некој начин ги условуваше Македонците да се борат во Граѓанската војна, Мацков одговара:
"Многумина го тврдат тоа. Всушност, ни прочитаа наредба дека треба да се зборува на грчки јазик за да разберат сите. Грците не ни ги дадоа училиштата за што наводно многу се грижеле, туку македонските раководители сами успеаја да ги извојуваат, односно да ги добијат. На еден конгрес во Бапчор беше кажано дека македонското раководство само си ги извојувало правата. Во војната учествувавме под притисокот дека има потреба во неа да се ангажираат и Македонците. Училиштата постоеја кратко време, по што тие се распаднааа, вели Мацков, кој, како и многуте наши претходни соговорници, учествувал во оваа војна, која се водела против кралска Грција, бидејќи КПГ им ветувала на Македонците дека ќе добијат демократски права.

ИМ ГИ МИНИРАВМЕ КАМИОНИТЕ
Во однос на прашањето за акциите против монархофашистите, тој го истакнува своето учество во борбите кај Фалцата - Костурско, во 1947 година, но исто така, и учеството во оние во селото Загоричани, кое било опколено од монархофашистичката војска и полиција. Тогаш партизаните првпат употребиле артилерија. Ги спомнува и акциите на Вичо и во Сињачко. V
Како учесник во војната бил директно вклучен во единицата, односно во четата во состав на 18. бригада. Таму бил 12-13 месеци, а потоа во 1948 година, кога единицата била прегрупирана, се вклучил во техничката единица за минирање.
"Имавме некои информации дека ќе се врши размена на монархофашистичката војска од Кожани во Костур. Ја чекавме размената и го миниравме патот. Монархофашистите се движеа од Костур, Сињачко кон Богатско. Имаше 12 камиони. Ги дочекавме наутро, а камионите им ги миниравме. Потоа дојдоа авионите и нас не бомбардираа. Пристигна друга монархофашистичка војска од Костур. Во Сињачко војувавме до ноќта. Имавме и жртви. Тука загинаа и двајца англиски офицери", раскажува Мацков.
Овој партизан се борел и на Вичо, како и во реонот на Мала Бигла над Лерин. Не учествувал на Грамос, но сепак таму заминал поради друга задача, односно со неколкумина требало да го префрлат на Грамос генералниот секретар на КПГ, каде што всушност се наоѓал штабот на партизаните.

 

бегалци

 

ИМАВМЕ МНОГУ ЖРТВИ И ГИ ГУБЕВМЕ ПОЗИЦИИТЕ
"Во февруари 1948 година Захаријадис излезе од Атина. Но, не знам дали на нашата слободна територија дојде преку Југославија или преку Лерин. Нашата единица беше лоцирана на слободната територија која го за фаќаше просторот од Смрдеж, Косинец кон Костур, близу албанската граница. Добивме наредба, десетина луѓе во кои имаа доверба, генералниот секретар да го префрлиме во штабот на Грамос. Но, откако дојде тој нареди да не се војува партизански, туку фронтално, гради в гради. Тоа беше голема грешка. Во меѓувреме слушнавме дека Захаријадис го сменил генерал Маркос. Тоа се случуваше на крајот на 1948 година. Оттогаш почнавме фронтално да војуваме, имавме многу жртви и ги губевме позициите", се потсетува борецот Мацков.
Неговата единица војувала и во Калуѓерица, на Трсјанската Планина и во Турија. Но, како што раскажува нашиот соговорник, на монархофашистите им дошла огромна помош, поради што партизаните се повлекле и ДАГ капитулирала. Во јуни 1949 година Мацков се повлекол од преспанскиот дел во Македонија.

НЕ ОСТАВИЈА ДА НЕ ИЗГОРИ СОНЦЕТО
"Знаев каде се наоѓа неговиот штаб. Ме следеа грчките шпиони од нашето село, од Долно маало. Секогаш ме пресретнуваа и ме прашуваа дали сум се видел со татко ми. Јас кажував дека одам да берам дрва. Но, еднаш ме открија. Дојде цела чета грчки платеници и неколкумина, меѓу кои и јас, не мачеа, не врзаа со јаже, не малтретираа само за да кажеме каде ни се татковците. Не однесоа на изворите Корада, а потоа кај командирот на таа платена војска. Не плашеа, пукаа во воздух, но ништо не им кажавме. Не однесоа во лозјето, не врзаа за една кајсија, не тепаа. Командирот почна да ме милува и да ме наговара за да кажам каде е татко ми. Тогаш се појави еден наш роднина за кој знаев дека е шпион од селото. Тој ми рече дека доколку им кажам каде е татко ми нема да го судат. Откако ништо не им реков, не соблекоа голи, не нурнаа со главата во водата во изворите Корада, не оставија да не изгори сонцето. Цел ден не мачеа, се заканија дека ќе ни ја запалат куќата и дека ќе ни ги земат сите свињи. На крај јас кажав погрешна информација. По нивна наредба тргнавме на тоа место, но за наша среќа од Руселенската котлина пукна некоја пушка. Тие се разбегаа, нас не ослободија".
Наредниот ден Ташо повторно заминал во коријата каде бил татко му. По посетата тој го испратил до лозјето и му кажал дека утредента сака да се види со сопругата. Но, во раните утрински часови непријателите почнале да пукаат на два километра од нивната куќа.

 

ГИ ВРЗАЛЕ НА СРЕД СЕЛО И ГИ УБИЛЕ
"На 24 јули 1946 година - додава соговорникот - татко ми беше фатен на планината Ниџе, Голем Камен. Во една пештера беше скриен реонскиот комитет. Дојде четата на Коминото (платениците) и ги опколи.
Едниот го убија на лице место, другиот беше ранет, татко ми жив го фатија, го однесоа во селото и го тепаа пред сите селани. Велеа дека сме му правеле големо зло на селото, но не беше така. Истиот ден кога почна пукањето излеговме и јас и браќата. Ги пуштив свињите, а оние кои претходно ме тепаа гледаа како јас одам со свињите, ми се потсмеваа, велејќи ми - ти не ни кажа каде е татко ти, но ние сами го најдовме. Земи го коњот од гумното за да го товариш татко ти. Јас им велам - вас ќе ве товарам. Сепак, татко ми го заробија. На заминување се гушнавме, тој ми даде список со 12 шпиони од селото и ме посоветува цело семејство да одиме во партизани. Подоцна му ја исполнивме желбата".
Нашиот соговорник, со списокот кој му го дал татко му, заминал во теовската корија, каде се наоѓал Штабот на партизанската единица на реонскиот комитет. Ја пренел информацијата за заробувањето на татко му, по што тие му рекле дека вечерта ќе дојдат во селото. Како што му кажале така и направиле. Го опколиле селото, а неколку шпиони побегнале. Од 12 пронашле само четворица. Ги врзале на сред село и ги убиле, им наредиле на селаните никој до раните утрински часови да не ги допре мртвите тела за другите да гледаат дека тоа што го правеле кодошите тоа и ги нашло. Ветиле дека ќе ги најдат и останатите кодоши. Кога се разденило непријателите почнале да пукаат по партизаните, семејството на нашиот соговорник било скриено. Монархофашистите ги закопале умрените со сите почести. Братот на Ташо сакал да го посети татко им кој бил однесен во затвор во Воден, но поради тоа што ги навредил џандарите бил претепан и сместен во болница. Ташо и мајка му заминале за Воден, за тој да го посети братот во болница, а мајка му да го посети сопругот. Во болницата нашиот соговорник го видел брат му, дури и успеал да го извлече од таму. Но, не за долго. Монархофашистите го пронашле и го затвориле.
На 27 јули почнало судењето на татко му, а на 28 го стрелале. Тоа било еден ден по стрелањето на Мирка Гинова. Четата на Мирка Гинова била фатена на 22 јули, а на неговиот татко на 24 јули.
Откако го убиле татко му цело семејство заминало во планините. Прва дестинација им била Кациката во бањата "Пожарско", каде имало и болница. Мајка му подготвувала храна за партизаните, а го дале и целиот добиток кој го имале. Селото било опустошено од монархофашистите. По три-четири месеци мајка им ја пренеле во тогашна Југославија, во Булкес, Војводина. Десеттина од единицата во која бил и нашиот соговорник биле задолжени за поставување мини на патот за Лерин, на Мухарем хан.
Мини ставале два пати во Воден, еднаш нашиот соговорник фрлил бомба на гимназијата. На Кајмакчалан почнале офанзивите. Се формирала чета за Грамос. Сите штабови се споиле во едно. Преку Лерин заминале во Костурско, потоа на фронтот на Грамос.

 

деца бегалци од Егејот

 

ПОЛИТИКАТА НА ЗАХАРИЈАДИС БЕШЕ ПРЕДАВНИЧКА
Мислам дека политиката на Захаријадис беше предавничка. Не знам дали некој може да ме демантира. Како можеше Захаријадис слободно да се шета во Атина, а кога дојде на слободната територија на партизаните веднаш да им нареди фронтално да војуваат. Генерал Маркос му се спротивстави велејќи дека ние не сме подготвени така да војуваме, но веднаш потоа беше сменет. Всушност, Маркос беше во право кога на генералниот секретар на КПГ му велеше дека ние не сме вооружени за таков начин на војување, па затоа и ги губевме позициите, а фашистичката војска стануваше се посилна. Мислам дека токму поради политиката на Захаријадис се случи крахот на ДАГ, иако не верував дека ќе можевме уште многу да из држиме, сепак сигурно немаше толку брзо да пропаднеме", посочува Мацков.

Татко ми го тепаа пред цело село:
Не плашеа, пукаа во воздух, но ништо не им кажавме. Не однесоа во лозјето, не врзаа за една кајсија, не тепаа. Командирот почна да ме милува и да ме наговара за да кажам каде е татко ми. Откако ништо не им реков, не соблекоа голи, не нурнаа со главата во водата во изворите Корада, не оставија да не изгори сонцето. Цел ден не мачеа, се заканија дека ќе ни ја запалат куќата и дека ќе ни ги земат сите свињи...
Ташо Чапканов Мицев е роден 1931 година во село Нисја, Воденско. Иако учел на грчки јазик, сакал да зборува на мајчиниот македонски јазик и затоа добивал многу ќотек од учителот. Се сеќава и на тоа како учителот скршил 21 прачка удирајќи го по рацете, само затоа што зборувал на македонски. Од 45 деца кои учеле во училиштето само еден се погрчил, а останатите не се покориле. Дома во семејството, па дури и надвор, зборувале на македонски јазик. Иако Воденско е чисто македонска област, според кажувањата на соговорникот, се делела на гркомани и бугарофили. Горното маало ги нарекувале бугарофили, а Долното маало биле гркомани, кои ги кодошеле Македонците, а го кодошеле и Ташо. Го шпионирале и кога тој одел во планините за да му носи храна и облека на неговиот татко кој, исто така, бил партизан.

македонски бегалци

ЗАГИНАА 700 ЛУЃЕ
"Почнаа големите борби, загинаа 700 луѓе. Нашата чета од Воденско беше составена од 128 борци, а на Грамос заминавме сите чети, вкупно бевме 3.000 борци. Борби се водеа до крај, кога се фрлија двајца младинци на ЕПОН, една девојка и две момчиња. Се фрлија од врвот Клефти на Грамос, не можеа да се спасат, беа опколени, но живи не се предадоа.
Се повлековме во Руља, Брезница, Костурско. Се собравме 14., 16., и 18. дивизија. Дојде Маркос и ни соопшти дека ќе се бориме партизански, не фронтално, бидејќи Грамос го изгубивме, планините ги браниме, градовите остануваат. Требаше од 10 до 20 души да одиме по селата и градовите. Чекавме наредби, но Захаријадис рече дека ќе се бориме фронтално, цел му беше да се истребат Македонците", вели Ташо.

ОРУЖЈЕТО ГО СОКРИЈА ВО ПЕШТЕРИТЕ
Во Југославија, како што објаснува соговорникот, дошле затоа што мислеле дека тука ќе останат кратко време и потоа ќе се вратат во Егејска Македонија. По извесно време се слушнало дека Тито собирал војска од Македонија и сакал со војна да ја отцепи Егејска Македонија од Грција. Дошла наредба да се расформира бригадата и таа да влезе во состав на југословенската војска. Така и се случило, некои заминале за Струмица, а баталјонот во кој бил Поповски бил стациониран во Битола.
Таму беше одржан состанок на кој присуствуваше еден од Главниот штаб на ДАГ и ни рече дека во Грција формирале партизански одреди. Кога се расформира ЕЛАС оружјето го сокрија во пештерите, имаше луѓе кои тоа го знаеја, па под притисок им го дадоа. Немаме верни луѓе да ни го штитат Главниот штаб - ни рече Гркот - затоа ќе ве замолиме 500-600 луѓе да дојдете како негова заштита. Една единица Вардарци, по капитулацијата на Бугарија, со пушки дојде на помош, со цел да одат во Грција, но кога видоа дека нема ништо од тоа одење се врати назад.

ЗА ДА НЕ ОДАТ В ЗАТВОР, БЕГАА ВО ПЛАНИНИТЕ
"Од Горничево добивме информација дека "бурундарите" влегле во селото и ги силувале жените на борците. Двете стражарски смени организирано, со патроли, со оружјето заминаа на планината. Почнаа заседите. Тоа се случуваше во 1945 година. По тој повод сите Егејци, кои бевме на границата со Грција, не собраа и не испратија од Љубојно, Коњско, Стење, до Свети Наум. Таму, формиравме единица за да ја чуваме границата во реонот од Преспа до Охрид. Кон крајот на 1945 година сите бевме вратени од границата, во Битола. Ја сменивме униформата, и во камиони, преку Гевгелија, Кожув, заминавме на Кајмакчалан, Пајак Планина. Други заминаа преку Преспа. Во Грција се здруживме со партизаните. Почна второто партизанство. Поведовме борби. Народот почна да се организира, а се врати и царот кој беше избркан. Се вратија царските војски, а по договорот во Варкиза почнаа да ги гонат и партизаните. За да не одат в затвор луѓето бегаа во планините. Почна мобилизацијата. Одевме од битка во битка, а немавме ниеден ранет. Дојде наредба да одиме во Вермион. Водевме битки на Каракамен, Негуш, Воден... Како одевме, така паѓавме во заседи, но дојдовме до Кардица... По долги перипетии нашата единица мораше да се повлече. Бев во единицата на тешки митралезии.
Поповски раскажува за тоа како по повлекувањето останале само двајца и тие се упатиле во партизанската област Вргана. На патот до таа област им се придружиле уште тројца партизани. Во оваа област Поповски нашол соборци од своето село. "Гледам - се потсетува нашиот соговорник - деца зборуваат македонски и ми дојде душата. Имаше борци од Русилово и од Острово. Се сместив во таа единица додека се снајдам. Со штитот од италијанските пушки ги продупчив свинските кожи, кои цело време ги носев на нозете, и направив опинци".

Сведоштва на протераните Македонци од Егејска Македонија

дечиња бегалци од Егејска Македонија

Откако се расипаа односите меѓу Сталин и Тито ние останавме ниту горе ниту долу. Дојдоа руски авиони и преку Белград не однесоа во Унгарија, раскажува Фана Митревска, која нејзините деца, кои ја доживеале судбината на бегалците, си ги пронашла во Чешка!
За време на Метаксасовата диктатура се одредувале парични казни за оние кои ќе проговореле на македонски јазик. Тоа се случувало и со семејството на Фана Митревска, некогашниот учесник во Граѓанската војна во Грција. Нејзиниот татко бил парично казнуван затоа што на својот добиток му се обраќал на македонски јазик! И во училиштето учителите ги карале ако проговореле на македонски јазик. Сепак, во домашни услови, скришум во нејзиното семејство се говорел мајчиниот јазик.
Митревска е родена во село Граждано, Леринско, Егејска Македонија, во 1922 година. Како и повеќето наши соговорници, така и таа основното училиште го завршила во родното село, на грчки јазик.
Митревска како младинка го помагала ЕЛАС, им носела храна и оружје. За време на Граѓанската војна во Грција, во нејзиното село постоел народен одбор, а во 1947 година најпрво ги мобилизирале мажите. Во тој период жените им помагале, но се враќале дома кај децата. Нивниот ангажман станал поактивен на почетокот на 1948 година кога и тие биле мобилизирани.
"Не однесоа на обука во околината на Преспа. Таму бевме шест месеци, а првата борба ни беше во Лерин, во 1948 година. Еден шрапнел одмина и ме погоди во пределот на бубрезите. Со помош на еден поручник бев однесена во Ерменско. Во тамошното училиште имаше импровизирана болница. Таму ми ја преврзаа раната, но пред да интервенираат посеопфатно, болницата беше нападната. Јас и поручникот успеавме да се извлечеме и да дојдеме до Псодари. Во ова село имаше камиони кои пренесуваа песок, се качивме на нив и заминавме во селото Лак. Потоа со кајче ме префрлија во главната болница во Пешта - Граждано", се потсетува Фана.

дечиња бегалци од Егејска Македонија

СИ ГИ ПРОНАШЛА ДЕЦАТА ВО ЧЕШКА
Таа раскажува и за тоа како страдала поради тоа што не знаела каде се нејзините деца. Всушност, и нејзините деца ја доживеале судбината на децата-бегалци. Животниот пат на
Фана продолжил во Церје - Албанија, каде била мажена нејзината сестра, а потоа во Корча каде останала до 1949 година.
- Бев многу болна, ниту јадев, ниту пиев, само плачев. Иако доаѓаа бродови кои ги носеа војниците во Русија, ние кои бевме болни останавме. Ми велеа дека ќе умрам по патот ако тргнам со нив. Дојде еден доктор, Русин од Југославија, ме однесе на рендген и ми рече: "Ти имаш здрав организам затоа и си издржала досега, но ако продолжиш вака ниту Господ не те спасува, децата ќе ги најдеш, а ти прибери се". Го послушав неговиот совет и почнав да заздравувам. Откако се расипаа односите меѓу Сталин и Тито ние останавме ниту горе ниту долу. Дојдоа руски авиони и преку Белград не однесоа во Унгарија".
Митревска таму дознала дека нејзините деца се наоѓаат во Детски дом во Чешка. Со помош на Меѓународниот црвен крст заминала во таа земја, каде се сретнала со своите деца, со свекрвата, мајката на нејзиниот прв сопруг, кој починал во војната, и со нејзината сестра, која имала улога на "мајка" во домот.

МАКЕДОНСКИТЕ ДЕЦА КАКО ЈАНИЧАРИ
Евакуацијата на децата беше по наредба на КПГ. И денес КПГ не не признаваат како Македонци. Страшна беше глетката кога во април-мај 1948 година ги собираа децата. Македонците наседнаа. Веројатно тоа беше намерна чистка, а пред да се евакуираат децата, грчката кралица Фредерика имаше дадено наредба сите деца од тие села да се соберат и да се однесат во Атина за да ги направи јаничари. По војната, до 1950 година, таму останаа некои борци на ДАГ, а тоа беа оние кои беа затворани во концентрациони логори.
Трпчевски открива интересни моменти и за битката за Лерин.
"Помина 1948 година и дознавме дека Захаријадис рекол оти ќе го нападнат Лерин. Секој доби задача, јас отидов во Бела Вода, а други во Псодари. Лерин требаше да го нападнеме на 12 февруари, рано во зорите, но шпионажата добро работеше. Иако официјално е запишано дека борбата е водена на 12 февруари, всушност битката на Лерин се случи на 13 февруари.
Монархофашистите го искористија претходниот ден и добро се вооружаа, а на помош им дојдоа и авиони. Иако влеговме во Лерин, сепак не успеавме да ги поразиме монархофашистите и да го ослободиме градот. Бевме сардисани. Се вративме во Преспа и се стациониравме во Желево. Дел од армијата се врати на Грамос, а таму ДАГ капитулираше. Некои војници се стационираа во Албанија, други во Русија, Ташкент, трети во Југославија, Бугарија, Романија. Единиците се распрснаа и згасна целото движење", посочува некогашниот учесник во Граѓанската војна во Грција, во која неколку пати бил ранет.

дечиња бегалци од Егејска Македонија

И ВО ТЕКОТ НА ВОЈНАТА НЕ НАРЕКУВАА СЛАВОМАКЕДОНЦИ
Уште еден борец во Граѓанската војна, Стојан Трпчевски, се присетува на тие денови.
- Се боревме за татковината, тоа беше наш идеал. Во 1946 година се групираа единиците, во 1947 година се формира ДАГ, а кон крајот на истата година ДАГ доби привремена Влада. И ние имавме македонски организации како, на пример, НОФ. Направивме договор меѓу македонското НОФ и грчкото КПГ. Договорот беше дека кога ќе ја ослободиме Грција ќе добиеме автономија, јазик, школи. Со тие идеи одевме напред, не гледавме дали ќе загинеме. Но, што се случи, потоа... Паднавме на испит. И во текот на војната, во КПГ не нарекуваа Славомакедонци, на што им се спротивставувавме, а и не бевме многу сигурни дали доколку успееше Граѓанската војна, КПГ ќе ни го дадеше тоа што ни го вети", вели Трпчевски и дополнува: "Во текот на војната имаше многу предавници од редовите на ДАГ. Затоа ја одложија битката на Лерин. Нашите борци се предаваа само за да бидат со своите фамилии, а имаше и други паравоени формации. КПГ наоѓаше триста начини да не убедува како да останеме таму. Сепак, погледнато од денешен аспект, произглегува заклучокот дека некој ја смисли оваа војна за да се исчистат Македонците од Грција.

Грчки злосторства над македонците

Грчките монархофашисти, гонејќи ја ДАГ, на најѕверски начин го уништуваат секое село што ќе се најде на нивниот пат, физички ликвидирајќи или прогонувајќи го цивилното население. Некои од нив насилно, други по своја волја (за да се спасат од репресии или ликвидирање) околу 50 000 луѓе Македонци и Грци пребегнуваат од Грција заедно со силите на ДАГ. На оваа бројка треба да се додаде бројката од 18 000 деца испратени во 1948 по барање на ДАГ од северна Грција во земјите од источна Европа, со цел да ги спасат од ужасите на војната. Сите овие бегалци се транспортирани во социјалистичките земји во источна Европа и во СССР. Затоа што линијата на НОФ е против Тито и Лазар Колишевски, на борците од НОФ дури после 1970 им е дозволено да дојдат во СР Македонија, каде тие активно се влкучуваат во стопанскиот живот и допринесуваат за изградба на нивната нова татковина.
Во 1982 Грција изгласува закон за национално помирување со кој им се дава дозвола на борците од ДАГ „со грчко потекло“ да се вратат во државата и да им биде вратена земјата. Но на борците етнички Македонци до ден денес им се негира тоа право
Во 1951 година Министерството за северна Грција по претходна консултација со Министерството за надворешни работи, кое било надлежно за „националните работи“, испратило упатство до Националниот сојуз на резервни офицери во Костур за постигнување на „националните цели“. Министерот С. Стериопулос ги советувал резервните офицери преку „просвета и соодветен однос“ да се постигнело „засилување на грчките национални чувства“ кај Македонците. Во упатството се истакнала потребата Македонците „да станат не само Грци по свест туку и јазично, отфрлајќи го ксенофониот јазичен идиом, кој го зборуваат меѓусебно во своите домови“. Во 1958-1963 година од страна на грчката влада биле донесени „посебни програми“ со кои се предвидувало постепена асимилација на македонското население. Донесувањето на овие програми имало цел македонското население да се вклопи во „националното стадо“. За таа намера во 1959 година биле донесени повеќе меморандуми со кои се барало давање групни заклетви, каде што жителите на цели села се заколнувале дека нема да користат друг јазик освен грчкиот.
Грчката влада ја продолжила својата политика на етничко чистење во егејскиот дел на Македонија и во најново време. Во таа активност особено значајна улога имале грчките безбедносни служби, кои врз основа на своите искуства во 1982 година и давале препораки и инструкции на грчката влада како да продолжи со асимилацијата на Македонците во северниот дел на Грција. Заради значењето документот го пренесуваме во целост.

Македонки - АФЖ

По ослободувањето на Грција и потпишувањето на Договорот од Варкиза за разоружување на ЕЛАС, почнува да излегува на површина тензијата меѓу левите сили и владата подржана од Велика Британија околу прашањето за власта во повоена Грција. Заради дијаметрално спротивните позиции на двете страни, нема никакви знаци за постигнување на консензус за возможна политичка стабилизација на државата. Демократските леви сили се изолирани од процесот, а владата во Атина, подржана од Британската интервенција прави се возможно за да ја земе целата власт за себе - успевајќи притоа во намерата. Откако ЕЛАС се разоружува и демобилизира, КПГ и демократските сили ја држат линијата за политичка борба во рамките на демократските институции, без притоа да спомнува возможност за вооружена пресметка.

група борци на АФЖ

Додека пак КПГ седнува на преговарачката маса со цел да постигне дел од своите цели во рамките на политичкиот дијалог, во Северна Грција се активираат десничарски банди, потпомогнати од владини сили кои го тероризираат етничкото македонско население, обвинувајќи го за автономистичка и сепаратистичка дејност. Иако за време на окупацијата “Батаљоните за сигурност“ (Тагмата Асфалиас) се соработници со фашистите, Британската интервенција и грчката влада не ги расформираат, ниту ги гонат, туку напротив им ги опростуваат гревовите направени во Втората Светска Војна, и ги искористуваат како орудие за борба против левичарите и етничките малцинства. Така на пример ЕДЕС на Наполеон Зервас потпомогнат од единици на Тагмата вршат геноцид и егзодус на етничкото Албанско население во јужен Епир и Чамерија. Истото го прават во десетина Македонски села во Костурско и Воденско.

македонки од НОФ

Веднаш по обединувањето на НОФ со ДАГ, партизанските единици лоцирани во Костурско, ги напаѓаат владините сили во падините на Вич планина. По едномесечни борби, Вич планина е исчистена, а по еден месец е ослободена и Грамос планина заедно со сите села таму. На овој начин во западна Егејска Македонија се формира првата слободна територија. Во понатамошните етапи од војната слободната територија се проширува во правец Лерин - Воден - Меглена. Голем број Македонци се испратени и да војуваат во Тесалија и дури во предградијата на Атина. Веднаш по средбата меѓу Керамитчиев и претставници од ДАГ, решено е во слободните територии да се отворат училишта на Македонски јазик. Почнуваат да се печатат книги и весници на Македонски јазик, се организираат македонски театри, културни организации и др. Исто така, во рамките на НОФ, се организира организација на жените Македонки - АФЖ (Антифашистички Фронт на Жените) и младинска организација - ОНОМ (Организација на Народно Ослободителната Младина).

Егејска Бригада навлегува во ослободена Битола

Македонци од Воденско во НОФ 1946

Македонци од Воденско, организирани во НОФ,1946

КПГ отпрвин се плаши на Македонците да им дозволи да формираат своја организација, но откако увидува дека незадоволството и нетрпението на Македонците расте, како и заради опасноста од појавување на македонски про-германски организации, КПГ накрај се согласува.Првата македонска воена организација, Македонски Народно Ослободителен Фронт (MНОФ) е формирана во 1943 година од страна на етнички Македонци членови на КПГ. Пред формирањето на MНОФ, дел од Македонците од Грција војуваат во Народно Ослободителната Армија на Грција (ЕЛАС). Првата цел на MНОФ е да ја добие подршката на целото македонско население, и преку MНОФ да го мобилизира во Грчкиот Антифашистички Фронт (ЕАМ). Исто така MНОФ се бори против активноста на ОХРАНАТА во западна Егејска Македонија. Откако вооружениот состав нараснува, единиците на MНОФ започнуваат да водат битки против фашистичкиот окупатор во северна Грција, соработувајќи притоа со КПГ.

За тоа време, MНОФ печати свој весник, а Македонците прават обиди да организираат настава и печатење на книги на македонски јазик . Но сето тоа се осуетува со доаѓањето на крајот на Народноослободителната војна во Грција, и на Британската интервенција. Малку пред крајот на војната, увидувајќи дека Македонците успеваат да се сплотат околу MНОФ и создавајќи силна армија, да се претворат во важен фактор во северна Грција, ЦК на КПГ издава наредба за расформирање и разоружување на MНОФ. Некои од командантите на MНОФ, незадоволни од решението на КПГ, предводени од Вангел Ајановски - Оче, заедно со цел батаљон и со оружје преминуваат во Вардарска Македонија. Тука тие учествуваат во завршните операции на Народно Ослободителната Војна во Вардарска Македонија, а потоа од страна на Колишевски се пратени на Сремскиот фронт.

Млади Македонци од Костурското село Бапчор во редовите на НОФ

Гледајќи дека КПГ се ориентира кон борба со политички средства, и неможејќи да го трпи секојдневниот терор и понижување, Македонците од Воден, Костур и Лерин се организираат себеси формирајќи ја организацијата НОФ (Народно Ослободителниот Фронт). НОФ е формиран на 23 април 1945 година од страна на Михаил Керамитчиев, Паскал Митровски, Георги Урдов, Атанас Коровешов, Павле Раковски и Минчо Фотев. Според првиот устав, цели на НОФ се: борба против грчките монархофашистички агресори, борба за демократија и слободна грчка република, и борба за физички опстанок на Македонците во Грција.

Отпрвин дејствието на НОФ се ограничува само на организирање на штрајкови, протести на улиците, фабриките, публикување на нелегални весници и памфлети, но наскоро создаваат и вооружени чети. Непосредно пред формирањето на НОФ, Вангел Ајановски - Оче со дел од соборците кои се враќаат живи од Сремскиот фронт, се префрлува илегално во Воден и таму ја формира Тајната Ослободителна Македонска Организација (ТОМО) со две вооружени чети. По создавањето на НОФ, ТОМО се приклучува кон првите и вооружените сили се обединуваат. Македонските членови на КПГ и борците од Егејската ударна бригада од бившиот MНОФ кои во 1944 година се префрлуваат во Вардарска Македонија, сега почнуваат да се враќаат во нивните родни места во Северна Грција, и влегуваат во редовите на НОФ. Во 1945 НОФ располага со 12 вооружени чети во Костурско, 7 во Леринско, и 11 во Воденско и Ениџевардарско. Овие чети патролираат по селата, и нивна основна цел е да го заштитуваат невиното население. Од средината до крајот на 1945 овие групи водат 30 битки со монархофашистички патроли. Најголемата од нив се случува во близина на паланката Меглен, кога конвој кој превезува политички затвореници е нападнат од сили на НОФ. 14 владини војници се убиени, 9 заробени и сите затвореници (Македонци и Понтијци) се ослободени.

Македонци од НОФ

македонци од НОФ

Истакнати команданти на НОФ:

Михајло Керамитчиев
Паскал Митровски
Павле Раковски
Евдокија Фотева - Вера
Вангел Ајановски - Оче
Минчо Фотев

македонци од НОФ

Во некои Воденски села, дури и Понтијци стануваат членови на комитетите на НОФ. Во Костурско пак многу Власи се вклучуваат во НОФ, паралелно со Македонците. Отпрвин постои отворен конфликт меѓу КПГ и НОФ. КПГ верува во позитивниот исходот од една политичка дискусија, и сака НОФ да се разоружи и КПГ да продолжи со преговори. НОФ пак инсистира на вооружена пресметка со монархофашистите. Раководителите на НОФ знаат дека владата во Атина нема да го исполни нејзиниот дел од договорот во Варкиза, додека пак Захаријадис сеуште верува дека има шанса за некаков договор со Реакцјата. Додека КПГ се реши за промена на стратегијата, т.е. за објавување на вооружено востание во 1946 година, НОФ веќе дејствува самостојно од КПГ, водејќи неколку битки против владините сили потпомогнати од Велика Британија. Де факто, НОФ е еден од факторите кои го стимулираат започнувањето на востанието на демократските леви сили против монархофашистичката влада. НОФ создава регионални и местни комитети во сите области населени со компактно Македонско население (Леринско, Воденско, Меглендко, Ениџевардарско и Костурско).

партизани од егејот

Обединување на НОФ со Демократската Армија

Кога НОФ се претвора во моќен фактор во Северна Грција, КПГ решава да започне преговори со нив. Преговорите се водат од страна на Михаил Керамитчиев и Паскал Митровски како претставници од НОФ, и Маркос Вафијадис како претставник на КПГ. Во меѓувреме додека трајат преговорите по наредба на ЦК на КПГ, партизанските единици на територијата на Егејска Македонија, Тесалија, и Пелопонез се обединуваат во единствена Демократска Армија на Грција (ДАГ), на чело со генерал Маркос.
Треба да се одбележи дека во Костурско и Воденско, бројот на вооружени лица на НОФ е 3 пати поголем од оној на партизаните од ДАГ. По близу 7 месеца непрекинати преговори, КПГ и НОФ, најпосле доаѓаат до споразумание за обединување. И во средината на 1946 година, НОФ се обединува со ДАГ, предавајќи ја врховната команда на своите вооружени членови на Маркос Вафијадис. ДАГ на НОФ и го признава правото на социјална и политичка организација на сите Македонци во Грција. НОФ ќе го организира, обучува и просветува македонското население, и ќе се претвори во неисцрпен извор на војници Македонци за ДАГ.
За време на целиот конфликт, 60% од војниците во Демократската Армија се етнички Македонци. За сето тоа време НОФ и КПГ ја држат таканаречената „минималистичка позиција“ за решавање на прашањето на Македонците во Грција (рамноправност на македонскиот со грчкиот народ во рамките на една демократска Грција), и НОФ го осудуваат и се борат против секоја пројава на автономизам.
Македонците се борат многу храбро во Граѓанската Војна и даваат огромен придонес за победите на Демократската Армија. Но наскоро се разгорува конфликтот меѓу Коминтерната и СФРЈ, и секакви врски меѓу ДАГ и СФРЈ се прекинати. Генералниот секретар на КПГ Никос Захаријадис ја прави најголемата грешка во конфликтот кога во 1948 година го разрешува генерал Маркос Вафијадис од должноста командант на ДАГ и на негово место се назначува себе си. Исто така ги распушта поважните воени команданти и на нивно место назначува партијски функционери без никаква воена обука.. Тактиката на Вафијадис во првите три години на конфликтот е многу успешна - герилски напади над монархофашистичките сили, со цел истоштување на владината армија.
Македонците борци, кои го сочинуваат ’рбетот на ДАГ успешно ја извршуваат оваа задача, и успеваат да ја бранат слободната територија во Северна Грција. Слободната територија во првите 3 години од конфликтот се проширува и започнува од Лерин, преку Тесалија се до Атика, а има и ослободени територии во Пелопонез (кои не траат многу).
Вафијадис и ДАГ нанесувајќи им огромни жртви на монархофашистите, успева да создаде слободната територија која се протега по селата и планините, додека владините сили се изолирани само во градовите. Но Захаријадис започнува нова стратегија, која се покажува смртоносна за Демократското движење. Захаријадис наредува преминување од герилска во фронтална војна. ДАГ е неподготвена за таков обрт во таа фаза на војната. Згора на тоа, британската интервенција се заменува од американска, и Американците праќаат тенкови, авиони, артилерија и муниција. Имено заради отворената англо-американска помош во логистика, парични средства и тешка воена машинерија (тенкови, авиони и др.) за владините сили, како и заради раскинувањето на врските со СФРЈ од страна на ДАГ, доаѓа до пресврт во текот на војната.
Поразот на Демократската Армија
Благодарение на лошата тактика на Захаријадис и на новопоставените команданти кои немаат никаква воена обука, како и под ударот на супериорно вооружената монархофашистичка армија, ДАГ почнува да ги губи ослободените територии, и да се повлекува на север. Но иако лесно вооружени, и имајќи само неколку полски топа, ДАГ (составена претежно од Македонци), се бори храбро за секоја педа земја.
Од обединувањето со ДАГ, во 1946, до крајот на војната НОФ ја држи минималистичката линија, т.е. борба за ремноправност на македонскиот народ со грчкиот во една демократска грчка република. Но, на 5-от Пленум на Комунистичката Патија на Грција, со цел да се мобилизираат повеќе Македонци во ДАГ, а и за да се даде признание за надчовечката храброст на Македонецот борец, и невидената саможртва, на 31 јануари 1949 ЦК на КПГ се објавува за „максималистична линија“, т.е. кога ДАГ ќе ја преземе властта во Грција, на Македонците ќе им се признае правото на самоопределување (правото да формираат независна македонска држава обединета во нејзините географски граници). Оваа нова линија на КПГ има одраз врз темпото на мобилизација (кое и онака е над нормалното), но не успева да го смени одот на војната.
Во битките на Вич и Грамос, под деноноќните бомбардирања со напалм бомби, и артилериски баражи, ДАГ со целиот свој состав и местното население е избркана од Грција. Заради влошените односи со СФРЈ, која ги затвара своите граници, евакуацијата се спроведува преку Албанија.

Писмото на Лазо Димовски

The letter from Lazo Dimovski to the Provincial Committee of KPG for Western Macedonia, criticizing the attitude of KPG concerning the Macedonians and the endeavours to establish independent Macedonian state (Jan. 24, 1944)

Извештај

 
The Report of the Local Committee of EAM, acknowledging the contributions of the Macedonians in the Antifascist War and ascertaining that in Lerin (Florina) and Kostur (Castoria) Districts the majority of the population is Macedonian (August 10, 1944)

Писмо на ЕЛАС

The letter of the of ELAS Twentyseventh brigade considering the formation of the Macedonian battalions swearing: “The Macedonian flag will wave in Lerin (Florina), Kostur (Castoria), Voden (Edessa) and Salonica till the last Macedonian cottage (November 1944)

Решение на МНОФ

The Decision of the 500 delegates at the First Conference of the Slavo-Macedonian Front of National Liberation concerning the “strengthening the NLW in which the Macedonian people will achieve national, political and religious freedom” (April 3, 1944)

ПОБЕДА

ПОБЕДА било списанието на македонската армија од Егејска Македонија.

Славјано-Македонски Глас

“Sloveno-makedonski glas” (“The Slavo-Macedonian Voice”) - organ of the Slavo-Macedonian Front for National Liberation (SNOF) in Kostur (Castoria) district announces: “The guarantee for the rights of the Macedonian people is their participation in the National Liberation War (NLW)  so as the Allies nations” (March 25, 1944)

Повик

An Appeal of the Macedonian brigade HQ to the Macedonian people in Greece, criticizing the attitudes of the Greek Communist Party (KPG) on the Macedonian national question

(March 25, 1944)

Уставот на HОФ

Писмо на Илија Димовски

The letter of Ilija Dimovski - Gotse, commandant of the separate Voden (Edessa) battalion of ELAS, in which he asks the Slavo-Macedonian Front of National Liberation: “Macedonian Army to be formed, national rights of the Macedonian population to be respected and Macedonian schools to be opened” (November 12, 1944)

Дел од дневникот на Паскал Паскалевски

The "Diary" Paskal Paskalevski in which he writes about the printing of the paper "Disobedient" and publishing of his poetry "Springtime over the Aegeus"

The well-known patriotic song "Springtime over the Aegeus", written by Paskal Paskalevski

Писмо на Керамитчиев

The letter by M. Keramitchiev and I. Dimovski-Goche, Macedonian leaders, to the Central Committee of the KPG criticizing the KPG policy concerning the Macedonian question which includes the consideration of national, cultural and educational rights of the Macedonians (June 2, 1949)

Писмо од H. Yoanu

Во писмото е наведено убиството на македонски патриоти-М.Гинова,П.Димитров,Г.Проев,Х.Стојановски.

Letter from H. Yoanu, a commander of the 36th brigade, concerning the shooting of Macedonians - patriots and antifascists: M. Ginova, P. Dimitrov, G. Proev, H. Stoyanovski, etc. (July 26, 1946)

Црвена Ѕвезда

“Tsrvena dzvezda” (“Red Star”) - organ of the Macedonian antifascist organization in the Aegean part of Macedonia (September 20, 1944)

Лазо Трповски

Лазо Трповски (с. Д’мбени, Костурско, 1901 година - с. Имера, Кожанско, 11 април 1943 година) е македонски борец од Егејска Македонија, еден од организаторите на народно-ослободителната борба на македонското население во Егејска Македонија.
Лазо Трповски е роден како прво дете на Насо Трповски, чие семејство даде многу револуционери, активни учесници во револуционерното движење во Егејска Македонија и Грција.
Првата светска војна го затекнува како момче на петнаесетина години. Не е познато кога точно станува активен член на Комунистичката партија на Грција, но често пати го предизвикува вниманието на полицијата поради своите отворени истапи против експлоатацијата на работниците. Јавно ги жигосува спогодбите меѓу грчката и бугарската влада за размена на населението од 1919 до 1924 година со кои македонското население од Егејска Македонија е искоренувано од својата земја.
Во 1928 година на Лазо Трповски му се заканува апсење и судење од воен суд поради неговата политичка дејност. Принуден да замине од Грција, тој емигрира во Канада. Таму во текот на следните четири години, покрај секојдневната работа за обезбедување на својата егзистенција, активно учествува во синдикалниот и политичкиот живот на Канада. Се зачленува во Комунистичката партија на Канада, а делува и во напредните македонски емигрантски организации (МАНС) и други. При тоа, посебно се истакнува во разобличувањето на ванчо-михајловистичките елементи. Луѓето на Ванчо Михајлов во Канада го сметаат за опасен човек, го следат насекаде и на крајот го предаваат на канадските власти. Канадската полиција, исползувајќи еден политички инцидент во 1932 година, го апси Трповски за кого подоцна е донесено решение да биде екстрадиран во Грција. Но бидејќи во Грција Трповски го очекуваше затвор и интернација заради ставот за самоопределување на Македонците како одделна нација, Екстрадицијата во Грција не е поволна опција за него. Сепак, на канадските комунисти им успева по патот од Канада за Лондон да го ослободат Трповски и тој наместо за Грција заминува за Советскиот Сојуз. Во Москва останува три години и учествува во Високата партиска школа.
Пред да биде депортиран од Канада, Трповски преку партиски канали испраќа писмо до другарите во Канада во кое пишува: „Дали ќе останам жив, не е толку важно. Јас нема да бидам ни првиот, ни последниот што ќе го жртвува својот живот во борбата. Жалам само за едно - што не можам да бидам меѓу вас да ги искорениме агентите на фашизмот и врховизмот од редовите на иселениците. Убеден сум дека Вие, моите другари, ќе по продолжите и ќе го завршите тоа дело.“

Во 1935 година, преку партиски канали, Трповски е префрлен во Грција. Веднаш се вклучува во партиските активности, како и во активностите на ВМРО (Обединета). Неколкупати успешно ги одбегнува полициските заседи, но на 17 јануари 1939 година е опколен во куќата на еден негов пријател во селото Сливени и уапсен. По долго мачење во визбите на безбедноста во Костур, изведен е пред суд заедно со уште неколку борци за македонската кауза. Осуден е на строг затвор од шест месеци на островот Егина и на уште три години интернација во злогласната крепост Акронавплија, на Пелопонез.
Капитулацијата и првите денови од окупацијата на Грција од германско-италијанските и бугарските војски, Трповски ги дочекува како затвореник. Меѓутоа, со еден вешт потег на еден од затворениците - дедо Неделко Попнеделков од Солун, успеаја да излезат од Акронавплија 27 Македонци и Грци , меѓу кои и Лазо Трповски.По ослободување од затвор Трповски е испратен во Егејска Македонија, каде што е одреден за инструктор на Покраинскиот комитет на КПГ за Македонија. Во тоа својство тој неуморно ги обиколува Костурската, Леринската, Воденската и Солунската околија и успева да ги обнови партиските организации речиси во целата Западна и Централна Егејска Македонија.
На партиски состанок во април 1942 година излегува со став дека партизанската група што требала да се формира во Костурско не треба да излегува со грчки, туку со македонски симболи.

Во пролетта 1943 година Трповски формира посебен македонски одред со командир Паскал Михаиловски и комесар Аргир Валсамов, со задача да агитира сред заведените од окупаторот Македонци за живо разоружување, а во случај ваквата агитација да остане бесплодна, македонскиот одред да биде тој што ќе ги нападне и обезоружи контрачетниците.
Лазо Трповски не доживеа да го види разгорот на НОБ. На одење за Солун надвор од селото Имера, Кожанско, Лазо заедно со други шестмина, меѓу кои двајца членови на Покраинскиот комитет, на 11 април 1943 година паднаа во заседа на националистите од колаборационистичката грчка организација ЕКА и беа масакрирани на дивјачки начин.Во септември 1943 година, неколку месеци по неговата смрт, во Костурско е формиран партизанскиот одред составен од Македонци кој во чест на Лазо Трповски е именуван според неговото име.

Бурундарите ги силувале жените на борците

Од Горничево добивме информација дека "бурундарите" влегле во селото и ги силувале жените на борците. Двете стражарски смени организирано, со патроли, со оружјето заминаа на планината. Почнаа заседите. Тоа се случуваше во 1945 година. По тој повод, сите Егејци кои бевме на границата со Грција, не собраа и не испратија од Љубојно, Коњско, Стење, до Свети Наум.
Лазо Поповски е роден во 1924 година во село Острово, Воденско. Детството го минал во родното село каде завршил и основно училиште на грчки јазик. Тој се потсетува дека како деца,
кога си играле во дворовите, добивале ќотек само затоа што во играта го користеле македонскиот јазик. Во селото имало многу Маџири, кои учителите ги испраќале за да ги шпионираат децата кои зборуваат на македонски јазик. Нашиот соговорник раскажува и за случката кога учителот Ташо Гошопуло, по потекло од Граматико, Воденско, кој подоцна бил командант на партизанските одреди, претепал група деца кои меѓу себе зборувале на македонски јазик. Иако и Ташо зборувал македонски, сепак поради функцијата која му била дадена во училиштето, се однесувал така лошо со децата.
Не собра десетина деца од второ-трето одделение и со стап секој од нас доби ќотек. Брат ми беше шеф на поштата, па затоа Гошопуло имаше респект кон него. Учителот ме викна и мене за да ме праша зошто сум зборувал на бугарски. Му кажав дека јас не го знам бугарскиот јазик и оти зборувам на македонски. Потоа така ме претепа што цела седмица не можев да одам на училиште. Брат ми отиде кај командирот на војската и му кажа за случката, кој му рекол дека за ова треба да го претепаат учителот. Командирот организирал една група, која намерно направила инцидент во кој се вмешал учителот, при што го добил заслужениот ќотекк, се сеќава Поповски.

 

ЏЕМО УСПЕА ДА НИ ПОБЕГНЕ
Во мај 1943 година тој станал многу поактивен и почнал да се движи и надвор од селото упатувајќи се се до Русилово, Кдрво. Имено, Поповски бил ангажиран во пренесувањето на партизани до одредена дестинација. Раскажува за тоа како со уште двајца другари пренеле некои личности од Југославија, кои се наоѓале во Жерви, преку Русилово за Кдрво, влашко село над Каракамен. Кон крајот на 1943 година заминал за Родево. Кога се воделе борбите на Мухарем со бугарската охранаа (заштита), која ги изгорела селата, тој бил курир. Во 1944 година, кога се насетувал крајот на војната и кога Грците сакале да ги разоружаат Македонците, а при тоа да ги измешаат партизаните со грчките единици, македонските единици кои биле поорганизирани се префрлиле во Југославија.
Се потсетува и на тоа како една група партизани од Битола тргнала пеш кон Велес, каде им бил организиран убав пречек, па потоа дошле во Скопје, по што својата единица ја пронашле во селото Врапчиште, Гостиварско. Задачата на таа бригада била да ги исчистат балистите, остатоците на фашистите. Во овој крај останале до февруари.
Имаше многу студена зима. Дури еднаш од студ ни замрзнаа и пушките. Многу пати одевме од Врапчишта до Ѓургевишта. Кога го опколивме Ѓургевишта, во последната куќа од селото се наоѓал озлогласениот Џемо, но успеа да ни побегне. Нашата бригада доби задача да се повлече. На наше место дојде 12. бригада, прилепска, која беше вратена од Сремски фронт. По неколку дена таа бригада го фати Џемо, некој го предал. Ние дојдовме во Скопје и се подготвувавме за првата парада во главниот град по ослободувањето. Таа се одржа на први мајј, раскажува за своите спомени Поповски.

Грчки злосторства над македонците во Егејска Македонија

грчки злосторства над македонците

Во 1941 година, веднаш по распаѓањето на грчката држава, четворица националистички генерали на тогашниот квислиншки диктатор, генерал Чолакоглу, во Атина ја распнале картата на Балканот и на собраните офицери, од типот на џелатот Зервас, им ги дале своите упатства: Зад Олимп е Македонија и вие морате да го дадете животот за да ни ја вратите повторно таа земја во нашите пазуви, ако одбивате да го дадете животот во името на Елада, тогаш останете во Атина и живејте како просјаци!

Откако Грција во 1941 е окупирана од Италија, Германија и Бугарија, на територијата на Северна Грција се формираат неколку организации на отпорот. Некои од нив се борат против фашистичките окупатори, како ЕДЕС (десна организација водена од Наполеон Зервас), додека други се колаборационистички - но заедничко за сите нив е што сите го напаѓаат невиното македонско население во северна Грција, гледајќи ги Македонците како потенцијална опасност.
Овој терор е продолжение на теророт за време на режимот на Метаксас, но со многу поѕверски средства. Тука е и ЕЛАС, партизанска армија водена од Комунистичката партија на Грција (КПГ). Иако ЕЛАС во неколку наврати навлегува во македонските села и врши присилна мобилизација, Македонците ја симпатизираат заради позитивниот став на КПГ кон етничките малцинства во Грција.
Најзлосторната вооружена група која врши репресалии над Македонците е колаборационистичката „Тагмата Асфалиас“ (Батаљони за сигурност), која обвинувајќи ги за автономисти, буквално врши физичко истребување на македонското население во западна Егејска Македонија. Конфискации, силувања на девојки и егзекуции извршени од страна на тагматистите се секојдневна појава за Македонците.

грчки злосторства над македонците

грчки злосторства над македонците

грчки злосторства над македонците

грчки злосторства над македонците

Попис во Бугарија

The survey on the total number of the Macedonians in Bulgaria (187.789) according to the Census of the population in Bulgaria, December 1956.

The survey on the national structure of the population in the Blagoevgrad District (Pirin Macedonia) where 63,8% Macedonians live on average (The Census of December 1956)

Извештај на Францускиот амбасадор во Софија

The Report of the French ambassador in Sofia, to the minister of foreign affairs in Paris, concerning the union of Pirin Macedonia with the People’s Republic of Macedonia (November 27, 1947).

Резолуција од Париската конференција

The Resolution of the Paris Conference (August, 1946) with which Bulgaria was obliged to pay 125 million dollars for war damage to Yugoslavia (in Macedonia and South-Eastern Serbia). Yugoslavia has written these reparations off to Bulgaria considering the friendly relationship.

Резолуција на 10'от пленум на БРП

The Resolutions of the 10th Plenum of the Central Committee of the Bulgarian Labour Party (communists) concerning the union of Pirin Macedonia with the People’s Republic of Macedonia, taking into consideration the recognition of the Macedonian nation and its national, political, cultural and lingual rights in Bulgaria (August 10, 1946)

Писмо на М.Кулишев

The address of M. Kulishev, minister for foreign affairs of Bulgaria, at the Paris Conference (August 14, 1946): "Bulgaria is consent to return all the properties concerning the occupied areas and to make reparations for war damages"

Статистички извештај на МНИ

Statistical data on the national structure of the population: in Federal Macedonia live 759.450 Macedonians; in Macedonia under Bulgarian rule - 226.700 and in Macedonia under Greek rule - 262.735 Macedonians (MNI 1945)

Писмо на Македонскиот Научен Институт-Софија

The letter from The Macedonian Institute for Science (MNI) - Sofia to the National Liberation Front of Macedonia expressing: "Macedonia is an inseparable entity concerning the geographical, politic, economic and national notion including the ideal of self-determination, freedom and self-government" (March 7, 1945)

Работничко дело

“Rabotnichesko delo” (“Labour’s Deed”), an official organ of BRP (k.), expresses greetings on establishing the independent Macedonian Federal State which “is not the result of some international diplomatic combinations, but a mature result of the three-year hard and sanguinary struggle of the Macedonian nation”